Timmermans raakte recht in het hart

De speech slechts zes en een halve minuut en toch van zeldzame kwaliteit.  De speech van minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans op 21 juli 2014, gericht tot de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.. ‘Verrassend krachtig’ aldus de New York Times.

Emotioneel én beheerst, persoonlijk, warm, dichtbij en met heldere, concrete doelen.

De speech is door Timmermans zelf geschreven in het vliegtuig naar New York. Er zijn meerdere versies van in omloop, dus er is ook nog aan geschaafd. Bovendien heeft hij de klasse om op cruciale punten van zijn tekst af te wijken en nog net een extra element toe te voegen. hij deed dit over het plunderen en gesleep met de lichamen.

Verontwaardiging is voelbaar

Timmermans pauzeert soms even, kijkt een enkele keer op. Zijn verontwaardiging naar Rusland voel je. Rusland had op zijn minst de rebellen tot fatsoenlijk gedrag kunnen manen, maar heeft dat niet gedaan. Deze verontwaardiging schijnt hij wel achteraf in de wandelgangen naar journalisten te hebben geuit.

Frans Timmermans spreekt prachtig Engels, zijn opbouw is mooi en zijn betoog heeft alles wat Plato ook al zei: Pathos, Ethos en Logos. Emotie, ethiek en het verhaal snijdt hout.

Timmermans begint met de waarom vraag. We zijn hier om een tragedie te bespreken. Eerst brengt hij ons van de kille feiten naar de ontroering. Dan maakt hij de impact voor Nederland duidelijk en de woede die is ontstaan door het wangedrag op de plaats van de ramp. Hij bedankt de VN voor het aannemen van de resolutie waarin de VN zich hierover uitspreekt.

Beeldend en ontroerend

Hij begint als het ware overnieuw. Mr. President het is onze hoogste prioriteit om de slachtoffers respectvol naar huis te brengen. Met ingehouden woede én persoonlijk gaat hij in op de situatie ter plekke. Timmermans beschuldigt niemand, maar zegt wel het volstrekt onbegrijpelijk te vinden dat er niet respectvol met de slachtoffers wordt omgegaan en niemand hier iets aan doet.

Vervolgens stelt hij eenvoudige, humane en concrete eisen waarop hij alle betrokkenen aanspreekt. Ook legt hij uit wat Nederland doet en hij legt verantwoording hiervoor af. We gaan door tot de laatste steen boven is over wat er hier is gebeurd. Tot slot sluit hij af. We zijn het verschuldigd aan de slachtoffers, aan ons rechtsgevoel en aan de mensheid.

Al in de eerste minuut van zijn betoog zien we het voor ons. Beeldend én ontroerend. Timmermans moet hier ook even slikken. De dramatische pauze van ruim drie seconde heeft hij nodig om zijn emoties in bedwang te houden.

Pakten zij de handen van hun geliefden? Drukten ze hun kinderen dicht tegen hun hart? Keken ze elkaar in de ogen, voor de laatste keer, in een woordloos vaarwel?

Nadien is Timmermans beschuldigd van dramatisering. De slachtoffers hadden helemaal geen tijd voor wat voor handelen dan ook. ‘Emo-Frans’ zei men denigrerend. Het kan dat zijn verbeelding afwijkt van de feiten, maar dan nog blijft dat laatste zinnetje.

Keken ze elkaar in de ogen, voor de laatste keer, in een woordloos vaarwel?

Duidelijke eisen

Nederland is geen lid van de Veiligheidsraad, Australië wel en daarom dankt hij de Australische minister van Buitenlandse zaken Juli Bishop want zij heeft resolutie 2166 ingediend, waarmee de VN Veiligheidsraad, inclusief Rusland en China, heeft ingestemd. De resolutie roept op tot het zo snel mogelijk naar huis brengen van de slachtoffers, het veiligstellen van de rampplek en het optimaal bijdragen aan een onafhankelijk onderzoek.

Op circa 2’50” wijkt hij af van zijn tekst en wordt opnieuw persoonlijk.
Voor één moment richt ik mij tot u, niet als vertegenwoordigers van uw land, maar als echtgenoten en echtgenotes, vaders en moeders. Stelt u zich voor dat u eerst het bericht krijgt dat uw man is omgekomen en dat u twee of drie dagen later beelden te zien krijgt van een gangster die de trouwring van zijn hand haalt.

Hij voelt aan zijn eigen trouwring en hij herhaalt het: Stelt u zich voor dat het uw echtgenoot is.

Zeker is dit dramatisch en ik hoop, meer ingeleefd dan ingestudeerd. De techniek van het herhalen van zinsdelen (‘I have dream’) levert een extra dramatische lading aan het betoog. Zo benadrukt hij tot vier keer toe dat de doden naar huis moeten worden gebracht.

‘Tot op mijn sterfdag kan ik niet begrijpen dat het zo lang duurt’ zegt hij even later en hij wordt even heel fel en hamert op de tafel. Dat het gesleep met de lichamen wordt gebruikt voor een politiek spel is ‘despicable’, verachtelijk, onaanvaardbaar. De uitgesproken tekst wijkt hier ook iets af van zijn geschreven tekst, zijn ingehouden woede is voelbaar.

Dan stelt hij drie eisen:
1. Toegang tot de trein met de doden.
2. Een respectvolle behandeling van de plaats van de ramp.
3. Een waardige behandeling van de slachtoffers en de nabestaanden.

Tot slot, in de laatste seconden, opnieuw een prachtige retorische herhaling en waardige toevoeging aan de geschreven tekst:

We owe it to the victims,
we owe it tot justice,
we owe to humanity.